Υποστήριξη πελατών: info@e-agyra.gr +30210 2693800-4
Greek English

Καλάθι Αγορών

0 προϊόν(τα) - 0,00€
Τα καλάθι αγορών σας είναι άδειο!

Βιβλιοκριτική για το Μπλοκάκι ενός UFO

ΚΑΛΩΣ ΗΡΘΕΣ

 

Πρωτοδιάβασες τα παραμύθια μας...

Μεγάλωσες αγαπώντας την κλασική λογοτεχνία μας...

Σε ταξίδεψε η ελληνική και ξένη πεζογραφία μας...

Και τώρα τα παιδιά σου κρατούν στα χέρια τους τη συνέχειά μας!

Σ' ευχαριστούμε για την εμπιστοσύνη σου!

sideblock

FACEBOOK BOX

sideblock
από System Administrator | Καταχωρήθηκε στην ΤΟ BLOG ΤΗΣ ΑΓΚΥΡΑΣ | Δεν υπάρχει σχόλιο ακόμα. | 1596 εμφανίσεις αυτής της δημοσίευσης

Θα ήταν επιθυμητό να υπήρχε συστηματική κριτική της παιδικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα, να παρουσιάζονται οι νέες εκδόσεις, να παρέχονται κάποιες γενικές ή ειδικότερες κρίσεις γι’ αυτές και ακόμη να διατυπώνονται κάποιες σκέψεις, έστω, σχετικά με τις τάσεις που διαφαίνονται, επικρατούν ή τείνουν να επικρατήσουν στο παιδικό βιβλίο. Ανάλογες παρατηρήσεις ισχύουν και για την κατηγορία των βιβλίων που απευθύνονται σε μεγαλύτερα παιδιά, ας πούμε μεταξύ 10 και 13 ετών. Εδώ, όμως, διαπιστώνεται επιπλέον ένα είδος αμηχανίας: για παράδειγμα, τα βιβλία της Άλκης Ζέη ή της Ζωρζ Σαρρή κρίνονται ή συζητούνται με τους όρους της λογοτεχνίας για ενηλίκους (κάτι που, καταρχήν, δεν είναι εσφαλμένο), χωρίς πάντα να λαμβάνεται υπόψη ότι ο λεγόμενος «νοούμενος» αναγνώστης τους ανήκει σε άλλη ηλικιακή κατηγορία (θυμάμαι και τη δική μου αμηχανία, όταν είχα να γράψω μια βιβλιοπαρουσίαση για το μυθιστόρημα της Ιζαμπέλ Αλιέντε Το βασίλειο του χρυσού δράκοντα).

Δεν είμαι βέβαιη σε τι οφείλεται αυτή η έλλειψη· σε αδιαφορία, προχειρότητα, υποβάθμιση της σημασίας του παιδικού βιβλίου, άγνοια του είδους, στην άποψη ότι η παιδική λογοτεχνία είναι «εύκολη»;  Ό,τι κι αν συμβαίνει, δημιουργείται ένα κενό, που αφενός δυσχεραίνει την ενημέρωση των ενδιαφερόμενων και αφετέρου δεν επιτρέπει να διατυπωθούν προβληματισμοί και απόψεις για ορισμένα ζητήματα διόλου τετριμμένα. Θα δώσω ένα σχετικό παράδειγμα: Μία από τις τάσεις που διακρίνονται στο παιδικό βιβλίο τις τελευταίες δεκαετίες είναι η υποχώρηση του τυπικού φαντασιακού/παραμυθιακού περιεχομένου και η διαμόρφωση ενός σύγχρονου «φαντασιακού», προσδιορισμένου με όρους της καθημερινής εμπειρίας. Έτσι, αντί για δράκους, βασιλοπούλες, μάγισσες και γενναίους πολεμιστές, στα παιδικά παραμύθια συνωστίζονται πια βιταμίνες, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, χρωματιστά αυτοκίνητα και κινητά τηλέφωνα· η χώρα του ποτέ δίνει τη θέση της στη σημερινή πόλη ή ακόμη και στο διάστημα· οι «κακοί» δεν ταυτίζονται με μοχθηρούς μάγους και ιδιότροπες νεράιδες παρά με προσωποποιημένους υπαρκτούς κινδύνους (λ.χ., το τσιγάρο, η κακή διατροφή κ.τ.ό.). Παράλληλα, ο διδακτισμός είναι σχεδόν ρητορικά εμφανής· η αναλογική ή παραβολική λειτουργία των παλαιότερων παραμυθιών σε γενικές γραμμές υποβαθμίζεται και το επιμύθιο (το κοινώς λεγόμενο «ηθικό δίδαγμα») υπακούει στις επιταγές του «πολιτικώς ορθού».

Όσοι μεγαλώσαμε με τα παραμύθια των Γκριμ και του Άντερσεν δύσκολα μπορούμε να εξοικειωθούμε με αυτές τις αλλαγές. Βέβαια θα πρέπει να επισημανθεί ότι εκείνοι οι παλιοί παραμυθάδες αξιοποίησαν μια διόλου ευκαταφρόνητη παράδοση λαϊκών μύθων και παραμυθιών, το δε αναγνωστικό κοινό της εποχής τους (παιδικό και μη) είχε άλλη αντίληψη για το φαντασιακό· ο μεσαίωνας, λ.χ., δεν ήταν γι’ αυτούς τόσο μακρινή εποχή, είτε επειδή οι υστερογενείς επιδράσεις του εξακολουθούσαν (όπως έχει δείξει ο Γάλλος ιστορικός Ζακ Λε Γκοφ), είτε επειδή είχε αναβιώσει στη συλλογική μνήμη μετά τη νοσταλγική ματιά του ρομαντισμού. Από την άλλη, δεν είναι εύλογο, με όλες τις αλλαγές που, με κανονικούς ή ραγδαίους ρυθμούς, έχουν μεταβάλει τη ζωή μας και την πραγματικότητά μας, το παιδικό βιβλίο και το παραμύθι να αλλάξουν επίσης περιεχόμενο και προσανατολισμό; Ή αλλιώς: τι θα είχαν να πουν στα σημερινά παιδιά μύθοι με ζωάκια (κατά το αισώπειο πρότυπο) ή παραμύθια με δράκους και γενναίους ιππότες;

Αν και η πραγμάτευση τέτοιων ερωτημάτων δεν είναι αντικείμενο του παρόντος, προχείρως θα παρατηρήσω ότι το παιδικό βιβλίο του 21ου αι. μπορεί θαυμάσια να συνδυάσει παλαιότερες μορφές του φαντασιακού με σημερινή θεματική χωρίς να καταντήσει «μικρομεγαλίστικο» ανάγνωσμα. Κοινώς, η σύνδεση με την τρέχουσα πραγματικότητα είναι δυνατό να επιτευχθεί χωρίς να θυσιαστεί ούτε η παράμετρος της παιδικότητας ούτε το στοιχείο της διασκέδασης. Καλό παράδειγμα επιτυχημένου συνδυασμού των παραπάνω είναι Το μπλοκάκι ενός UFO του Γιώργου Κωνσταντινίδη, με σκίτσα του Σωτήρη Μητρούση, που κυκλοφόρησε πριν από μερικές μέρες από τις εκδόσεις Άγκυρα.

Λόγω του τίτλου του, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει πως Το μπλοκάκι ενός UFO είναι το ελληνικό ανάλογο για το βιβλίο του Τζεφ Κίνι, Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα, που αποδείχθηκε δημοφιλές τα προηγούμενα χρόνια. Αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι. Ο Γιώργος Κωνσταντινίδης δεν φτιάχνει ένα ανάγνωσμα για παιδιά (από 9 ως 13 χρονών, χωρίς βεβαίως να αποκλείονται και μεγαλύτερες ηλικίες), απομονωμένος στο γραφείο του και αντιμετωπίζοντας το υλικό του με τη ματιά και την ψυχοσύνθεση ενός ενήλικα. Το ακριβώς αντίθετο: ζώντας τις περισσότερες ώρες της μέρας του ανάμεσα στα παιδιά, αφού μεταξύ άλλων είναι δάσκαλος της μουσικής και διευθύνει παιδικές χορωδίες και μαθητικές ορχήστρες, συμμετέχει στον κόσμο των παιδιών και στην καθημερινότητά τους σαν επίτιμο μέλος. Ο συντονισμός του με το βλέμμα, την ψυχοσύνθεση, και τον ιδιαίτερο τρόπο επικοινωνίας των παιδιών φαίνεται ακόμη από τον τίτλο, Το μπλοκάκι ενός UFO, που δίνει ευθύς την αίσθηση του έξυπνου, του γρήγορου, του σκανδαλιάρικου (έχω μια ένσταση εδώ, ως προς τη χρήση των λατινικών στοιχείων· γιατί όχι «Ούφο»;). Κι αυτή η αίσθηση ενισχύεται καθώς διαβάζουμε τα κατορθώματα μιας παρέας παιδιών, τις αταξίες τους στο σχολείο, τα μικρογεγονότα που χρωματίζουν τις μέρες τους.

Ό,τι περιέχεται στο απίστευτο αυτό «μπλοκάκι» προέρχεται από αφηγήσεις παιδιών στον συγγραφέα –εξάλλου αυτό δηλώνεται σαφώς στο εξώφυλλο. Ο Γιώργος Κωνσταντινίδης επιφυλάσσει για τον εαυτό του τον ρόλο όχι του επινοητή, αλλά του μεταπλαστή. Εξαιρετικά έντιμο που το δηλώνει, αλλά η έμπνευση δεν είναι παρά το 1% της όλης διαδικασίας, το υπόλοιπο 99% είναι εντατική, περίπλοκη και συστηματική δουλειά  (όπως φέρεται να έχει πει ο Μαρκ Τουαίην, παραφράζοντας μια ρήση του Τόμας Έντισον). Η συναρμογή σκόρπιων ιστοριών και περιστατικών σε ένα συνεκτικό σύνολο ασφαλώς δεν είναι απλή διαδικασία, πολύ περισσότερο όταν θέλεις να απευθύνεσαι σε παιδιά, δηλαδή σε αναγνώστες όχι εύκολους ούτε προβλέψιμους. Και υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ό,τι άκουσες στην αυθεντική, πηγαία του εκδοχή, μεταπλάθοντάς το να το αλλοιώσεις, συνειδητά ή όχι, με το δικό σου ύφος και τη δική σου οπτική και να το μετατρέψεις σε κάτι εντελώς διαφορετικό. Ο Γιώργος Κωνσταντινίδης, ωστόσο, κράτησε επιδέξια τις πολύ λεπτές αναγκαίες ισορροπίες. Το αποτέλεσμα: ένα έξυπνο βιβλίο, με γλώσσα ζωντανή και άμεση (αλλά χωρίς αβαρίες στην ορθότητά της), πλημμυρισμένο από κέφι και ανεμελιά, και -κυρίως- χωρίς τη λογοκρισία του «πολιτικώς ορθού».  Σε δεύτερο επίπεδο, μπορεί κανείς από κάθε ιστορία να βγάλει και ένα επιμύθιο, αλλά το σύνολο δεν βαραίνει από διδακτισμούς και πληκτικές παραινέσεις.

Διαβάζοντάς το, σκέφτηκα ότι, επιτέλους, έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο για παιδιά πραγματικά διασκεδαστικό. Σε αναγνώστες της δικής μου γενιάς, θα θυμίσει τον Μικρό Νικόλα, την παρέα του Τσάρλι Μπράουν και πιθανότατα τη δική τους παρέα από τα χρόνια του σχολείου. Εξαιρετικά επίσης είναι τα σκίτσα του Σωτήρη Μητρούση: νευρώδη και αστεία, δίνουν έναν κομίστικο αέρα στο «μπλοκάκι», χωρίς να κυριαρχούν επί του κειμένου, αλλά συμπληρώνοντάς το.

Το μπλοκάκι ενός UFO είναι το τέταρτο βιβλίο του Γιώργου Κωνσταντινίδη. Τα προηγούμενα (Η Σιρεφά και οι χαμένες νότεςΚάποτε στη ΜελωδιούποληΜια πόλη, μα ποια πόλη, όλα από τις εκδόσεις Άγκυρα), απευθύνονται σε μικρότερα παιδιά· χαριτωμένα παραμυθάκια, που μέσα από οικεία, αγαπημένα μοτίβα και περιπέτειες οδηγούν τα παιδιά στον κόσμο της μουσικής (αν υπήρχε σοβαρή αντιμετώπιση της μουσικής παιδείας στην Ελλάδα, θα έπρεπε να διανέμονται ως εγχειρίδια στους μικρούς μαθητές). Φαντάζομαι πως θα έχουμε και συνέχεια -προσωπικώς, περιμένω να δω τι άλλες σκανδαλιές θα σκαρφιστεί η παρέα του Ούφο. Αλλά, επειδή ο Γιώργος Κωνσταντινίδης διαθέτει το μάλλον σπάνιο στις μέρες μας χάρισμα του παραμυθά, θα ήθελα να τον δω να δοκιμάζεται και σε ένα μεγαλύτερο και πιο σύνθετο παραμύθι, ίσως όχι μόνο για μικρά παιδιά.

Λίτσα Χατζοπούλου, Δρ. Νεοελληνικής Φιλολογίας
 Eφημερίδα Ρέθεμνος 25/4/2014

 

Σχόλια (0)

Γράψτε ένα σχόλιο

Το όνομά σας:


Βαθμολογία: Κακό           Καλό

Εισάγετε τον κωδικό στο παρακάτω πλαίσιο:




Το σχόλιό σας: Σημείωση: Η HTML δεν μεταφράζεται!
Copyright 2014-2016 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΚΥΡΑ